ویژگی های زبان و گفتار و اختلالات آن

 

زبان چیست ؟ ( language)

زبان وسیله ای است که با آن تجارب ، احساسات وعواطف وافکار وارزشهای خودمان راانتقال می دهیم که طیف وسیعی از ارتباطات را در برمی گیرد می تواند پانتومیم ، نقاشی ، اشاره ونوشتار وانواع دیگر باشد.

گفتار چیست ؟ ( speech )

گفتار دقیق ترین سیستم ارتباطی در زبان است که از طریق اصوات ادا می شود وارتباط را برقرار می کند وافکار واحساسات خود راازطریق کلمات ، صداها وترکیب منظم آنها رابیان می کنیم.

گفتار غیرطبیعی چیست ؟

گفتاری است که درارتباط فرد بادیگران تأثیر گذاشته وبرای شنونده ناخوشایند است ونیز توجه دیگران رابه خود جلب می کند.

ویژگیهای زبان :

1-   دارای صدا وحروف هستند.

2-  قراردادی هستند.

3- قوانین برای ترکیب علائم مطرح است.

4- برای برقراری ارتباط به کار برده می شوند.

5-  قوانین محدودند.

6-  آن علائم بین یک گروه معنی دارند.

 

اشکال زبان:

1- توانشی ( درکی ) :

 آگاهی یا آگاه شدن ، نه درک از ساخت یاقواعد زبانی

2-کنشی ( بیانی ) :

بکارگیری یا استفاده از قواعد وساختار زبانی

 

مکانیزم گفتار :

1- سیستم تنفسی :

در این سیستم دم وبازدم دخالت دارد در حالت طبیعی دم بیشتر از بازدم است وبه هنگام گفتار بازدم بیشتر از دم است .

2- سیستم آوا سازی :

تارهای صوتی در این سیستم دخالت دارند.

3-                       سیستم تشدیدی :

دهان ، حلق وبینی در این سیستم دخالت دارند ومتناسب با گفتار تغییر حالت پیدا می کند.

4-                       سیستم تولیدی :

همان تولید همخوان ها وواکه ها می باشند.

5-                        سیستم هماهنگ کننده :

شامل سیستم مغزی است که هماهنگ کننده کلیه مراحل فوق می باشد.

 

شرایط وویژگی هایی که برای رشد طبیعی گفتار وزبان لازم است :

1- هوش                                                                   ۲- جنسیت

3- محیط اجتماعی – اقتصادی                                       4- شرایط خانوادگی

5- نقش عواطف واحساسات                                          6- دو زبانه بودن

 

رشد طبیعی گفتار :

 

-         تولد تایک ماهگی :

سکسکه ، پاسخ های تغذیه ای ، حرکات چرخشی وبلند کردن سر

-         2 تا 3 ماهگی :

اگر به او لبخند بزنید لبخند می زند ویاحتی صدایی شبیه خنده در می آورد اگر جغجغه ای به دست او بدهیم نگه می دارد ولی به آن نگاه نمی کند چشمهای او متحرک می شود وبه جاهای روشن در فاصله دور نگاه می کند.

-         5 تا 6 ماهگی :

بدون کمک می نشیند ولی طولانی نیست اشیایی که در طرف راست وچپ اوهستند دنبال می کند ، غان وغون افزایش پیدا می کند وشکل آهنگین به خود می گیرد.

-         9 ماهگی :

بدون کمک می نشیند باکمک می ایستد غان وغون ادامه می یابد درپایان این ماه کلمات شروع به ظاهرشدن می کنند وحرکات ریتمی بزرگسالان مثل کف زدن وسرتکان دادن راتقلید می کند.

-         12 ماهگی :

هدف کودک ایستادن است اگردست اوررابگیرید راه می رود فاصله بین 12 تا 13 ماهگی مساعدترین دوره تکامل گفتار است.

-         15 ماهگی :

کودک بسیار فعال است ودرانجام کارهای خود اصرار دارد وازپرت کردن اسباب بازی های خود لذت می برد وسعی می کند باقاشق غذا بخورد ولی خودش راکثیف می کند درک کودک ازکلمات افزایش پیدا می کند.

-         18 ماهگی :

کودک دائم درحال دویدن است معمولا 10 کلمه بیان می کند وگفتار او غیرقابل فهم است.

-         2 سالگی :

جملات 2 یا 3 کلمه ای را به خودی خود استفاده می کند 3 یا 4 قسمت از بدن خود را نشان می دهد عکس ها وتصاویر را می شناسد وبه آنها اشاره می کند تعداد کلمات 150 الی 200 است .

-         3 سالگی :

به کلمات گوش می دهد آنها رابازبان بیان می کند جنسیت خود را می داند تعدادکلمات 500 الی 1000 است طول جمله 3 کلمه ای است .

-         5/3 سالگی :

2 یا 3 رنگ اصلی را می شناسد نام ونام خانوادگی خود را می داند تعدادکلمات 1200 می باشد مکالمات ساده را بیان می کند.

-   4 سالگی :

به داستان های طولانی گوش می دهد وتعدادکلمات 1300 می باشد.

-         5/4 سالگی :

بطور اتوماتیک از 1 تا 8 می شمارد تصویر یک آدم را می کشد کودک پی درپی سوال می کند تعدادکلمات 1400 می باشد.

-         5 سالگی:

سن خودرا به سال می داند قادر است تصاویرراتوضیح دهد از 1 تا 10 می شمارد پول های سکه ای را تشخیص می دهد تعدادکلمات 1500تا 2000 است.

-         6 سالگی :

معنی صبح وظهر وشب ، زمستان وتابستان را می داند ومی تواند تا 5 شی ء را بشمارد تفاوت بین اشیاء را درک می کند تا 15 می شمارد گفتار تقریبا شبیه گفتار بزرگسالان است .

 

اختلالات زبان:  

1-تأخیر در رشد گفتار و زبان

2-آفازی(بروکا،ورنیکه،گلوبال)

3-اختلال در خواندن

اختلالات گفتار:

1-اختلال در روانی

2-اختلال در صوت

3-اختلال در تشدید

4-اختلال در تولید

آفازی:

عبارت است از دست دادن بعد از به دست آوردن آن که می تواند به صورتهای مختلف دیده شود مثل: درک نکردن کلمات شنیده شده،درک نکردن کلمات دیده شده،اشکال دربیان اسامی،اشکال در به کار بردن دستور زبان و...

علل آفازی:

   1-اختلالات عروقی مغز

   2-تومورهای داخلی مغز

   3-آبسه های مغزی

   4-صدمات مغزی

درحقیقت آفازی تظاهری از هر نوع ضایعه مغزی در منطقه گفتار می باشد.

آفازی(زبان پرسشی) به 2نوع تقسیم می شود:

1-زبان پرسشی رشدی: یعنی اینکه در کودک زبان به اندازه کافی رشد و تکامل پیدا نکرده است.

2-زبان پرسشی اکتسابی: یعنی کودک زبان یاد گرفته شده اش را در اثر ضایعه مغزی از دست داده است.

 

اختلال خواندن:

    برخی از روانشناسان مطرح می کنند از آنجایی که افراد نارساخوان اختلال در توجه و حافظه دارند در حوزه روانشناسی نارساخوانی بررسی می گردد اما با توجه به اینکه خواندن و نوشتن درک وبیان زبان است لذا اختلال در آنها اختلال زبانی است و آسیب شناس زبان و گفتار به آنها می پردازد.

در اختلال یادگیری مطرح است که اختلال در خواندن،نوشتن،محاسبه و هجی کردن وجود دارد بنابرین اختلال در خواندن جزئی از اختلال در یادگیری است.

 

پیش نیازهای خواندن:

   1-ادراک بینایی

   2-ادراک شنیداری  

اختلال در روانی(لکنت):

گفتار ویژگیهای مختلفی دارد که از جمله ی آنها ریتم گفتار می باشد و آن عبارت است از اینکه هر هجایی در واحد زمانی مشخص و معین تولید شود تا آهنگ گفتار طبیعی باشدعدم رعایت این بعد زمانی باعث ناروایی گفتار می شود.

ناروایی گفتار(لکنت) چیست؟

هر گونه اختلال در سرعت،ریتم،تداوم،دیرش و سهولت را ناروایی می گویند.

اختلال صوت:

    این اختلال ممکن است به راحتی شکل بگیرد اما در درمان زمان زیادی به خود اختصاص می دهد.

اختلالات صوت:

   1-گرفتگی صدا2-صوت نفسی آلود3-صوت همراه با خرخر4-سکته صدا5-دو صدایی6-شکست طنین7-شکست ناگهانی صدا8-یکنواختی صدا9-بی صدایی کامل

اختلال تشدید:

تشدید جزء تقسیم بندیهای کیفیت صوت است صدای تولید شده پس از عبور از بین 2 تار صوتی می باید تشدید شود زیرا صوتی خام است.

تشدید کننده های انسان در 2 قسمت قرار دارند:

   1-در ناحیه فوق چاکنایی: حفرات دهان،بینی و سینوسها می باشد.

   2-در ناحیه تحت چاکنایی: قفسه سینه

اختلال در تولید:

تعریف تولید: تولید ردیفی از حرکات هم پوش و آنی است که به درجات مختلف سبب انسداد در مسیر خروج هوا شده و بطور همزمان موجب تغییر اندازه،شکل ومیزان اتصال حفرات تشدید با یکدیگر می شوند.

عوامل مربوط به هماهنگی در تولید:

   1-مسیر آواها

   2-میزان وتنظیم آواها:

 در مغز صورت می گیرد و فرامین عصبی لازم برای تولید آواها در گفتار در این مقوله قرار می گیرد.

   3-بافت آوایی:

این بافت به صورت پیشرو یا پسرو بر هماهنگی تولید تأثیر گذار است.

انواع اختلال در تولید:

   1-حذف گویی: مثل خانه را انه تلفظ می کند(یک آوا را هنگام تولید حذف می کند)

   2-جابجایی: مثل خانه را تانه تلفظ می کند.

   3-کج گویی: مثل (س) در واژه سلام به شکل صحیح تولید نمی شود.

   4-اضافه گویی:مثل سیزده را سینزده تلفظ می کند.

علتهای اختلال تولید:

   1-ناهنجاری های ساختمانی شامل:شکاف کام،شکاف لب،کوتاهی بند زبان و ...

   2-اختلال دستگاه عصبی-حرکتی

   3-اختلال عصبی-ادراکی

   4-علل محیطی

   5-کم توان ذهنی بودن

   6-کم شنوایی

 

دانش آموزان دارای اختلال نقص توجه-بیش فعالی:

تعریف اختلال نقص توجه-بیش فعالی(ADHD)

   سندرمی عصب شناختی است که معمولا با ویژگیهای تکانشوری،حواس پرتی و بیش فعالی مشخص می شوند این عارضه در هر دو جنس رخ می دهد و در همه سطئح سنی،گروههای قومی،پایگاههای اجتماعی-اقتصادی،سطوح آموزشی و هوشی پدید می آید.

در DSM-IV-TR سه نوع ADHD مشخص شده است:

   الف- نوع غالبا بی توجه:

این افراد ویژگیهای زیر را به مدت 6 ماه ازخود نشان می دهد و از  9 نشانه ای که برای بی توجهی ذکر شده است باید حداقل 6 مورد را داشته باشد تا به عنوان ADHDشناسایی شود:

1-ناتوانی در توجه دقیق به جزئیات که به اشتباه و بی دقتی منجر می شود.

2-دشواری در حفظ توجه به تکالیف و بازیها

3-دشواری در گوش دادن به گفته های دیگران

4-دشواری در به نتیجه رساندن و انجام تکالیف منزل،تکالیف کلاسی،کارهای خانه یا وظایف شغلی

5-دشواری در سازماندهی تکالیف

6-اجتناب از فعالیتهایی که مستلزم فعالیت ذهنی فراوان است.

7-گم کردن وسایل ضروری برای انجام تکالیف یا فعالیتها

8-حواس پرتی در اثر محرکهای نا مربوط

9-فراموشی در فعالیتهای روزانه

 

   ب- نوع غالبا بیش فعال-تکانشی: 

برای تشخیص این نوع اختلال لازم است که فرد حداقل 6 مورد از ویژگیهای زیر رابه مدت 6 ماه از خود نشان دهد:

1-   درحالت نشسته وول می خورد ومرتب جابجا می شود.

2-  درکلاس یا موقعیت هایی که انتظار می رود یک جا می نشیند اغلب صندلی خود راترک می کند.

3- درموقعیت های نابجا می دود یابالاوپایین می پرد.

4- ازشرکت درفعالیتهای آرام وبی سروصدا اجتناب می کند.

5-  اغلب در حال جنب وجوش است.

6-  زیاد حرف می زند.

7- اغلب پیش ازتمام شدن سوال ، به صورت تکانشی پاسخ می دهد.

8- رعایت صف ومنتظر نوبت ماندن برایش دشوار است.

9-  درگفتگوها یا بازیهای دیگران دخالت می کند ومزاحم کاردیگران می شود.

 

ج) نوع آمیخته :

دراین نوع کودک هردونوع رفتار بیش فعالی وبی توجهی رااز خود نشان می دهد

 

سبب شناسی :

نظریه های متعددی درباره ی علت   ADHD وجود دارد اما هیچ یک شواهد محکمی در دست ندارند بسیاری از متخصصان اعتقاد دارند که ADHD اساس عصب شناختی دارد اما هیچ علت مشخصی برای آن تعیین نشده است علل ADHD ممکن است با عوامل زیر ارتباط داشته باشد.

1-   ساختار مغز

2-  عدم تعادل شیمیایی مثل سطوح بالای سروتونین درخون ، کارکرد مغز یا ترکیبی ازاین عامل وعوامل دیگر

پژوهشگران متعددی ارثی بودن ADHD را بررسی کرده اند لویی در مطالعه ای که در استرالیا انجام داد دریافت که بین رفتارهای نابهنجار دوقلوها همبستگی وجود دارد.

نظریه پردازان دیگر بیان می کنند که دانش آموزان  ADHD ساختارهای مغزی منحصر به فردی دارند یا گیرنده های مغزی آنها دچار عدم تعادل یا نقص است این ویژگی ها در برخی آزمونهای عصب شناختی که کارکرد تحلیلی واجرایی رانشان می دهد ، آشکار می شوند.

برخی پژوهشگران بیان می کنند که ADHD با بدکاری قطعه های پیشانی وتکالیف مرتبط بااین قطعه ها (مثل توجه ) خودگردانی ، تکانشی بودن وبرنامه ریزی ارتباط دارد.

پژوهشگران دیگر دریافتند که حجم کلی مغز پسران دارای ADHD درمقایسه با پسران عادی 5 درصد کمتر است واندازه مخچه پسران دارای ADHD کوچکتر از اندازه مخچه پسران عادی بود این یافته ها نشان دهنده برخی تفاوت ها در آناتومی مغز است .

مواد سمی موجود درمحیط یا تراتوژن هایی مثل دود یا آلودگی هوا به علت ADHD مطرح شده اند. سرب موجود در  رنگ ها ، دود سیگار موجود درمحیط ومصرف الکل در پیش وپس از تولد ممکن است بررفتار کودک تأثیر بگذارند.

 

درمان ADHD :

الف ) دارو درمانی :

هرچند تا 20 درصد این کودکان باداروهای محرک بهبود نمی یابند داروهای محرک در درمان ADHD به مقدار زیاد مورد استفاده قرار می گیرند تأثیر کوتاه مدت داروهای محرک درمصرف آنها درمدرسه ومسیر بازگشت به خانه ، مصرف آنها رابا مشکلات متعددی روبرو ساخته است بعلاوه بی خوابی ، خلق ملالت بار وکندی درپیشرفت رشد ووزن ، توأم بابی اشتهایی ، تهوع وسردرد وحتی توهمات حسی ازیک طرف ونگرانی سوء مصرف دارو دردرمان نوجوانان ابتلا به این اختلال تلاش های جدیدی را طلب می کند.

دارو درمانی زمانی باید به کار گرفته شود که مداخلات درمانی دیگر امتحان شده باشد خانواده نتوانددر آموزش کنترل کودک شرکت کند.

 

ب) درمان های رفتاری :

پژوهشهای مختلف نشان می دهد که درمان رفتارهای کودکان مبتلا به این اختلال درمانی موفق بوده است.

دررویکرد رفتاری – شناختی ، کودک خود ، کانون تغییرات خویش است وباخودگردانی طی مشاهده ی خود ، آموزش وتقویت خود ، به مقابله با بی اختیاری وکمبود توجه وفقدان نگرش آگاهانه ومتفکرانه می پردازد.به نظر می رسد ترکیب دارودرمانی با درمانهای رفتاری – شناختی موفق ترین روش درمان این اختلال است.

برای یک مداخله ی خوب روان شناختی ، والدین وحتی معلمان کودک راگام به گام آموزش دهید تا ابتدا باتعریف ، تاریخچه ، همه گیر شناسی ، سبب شناسی و درمان آشنا گردند بعد به آنها بفهمانید که هر چند ویژگی ها وعوامل درونی خطر مشکلات رفتاری را افزایش می دهد اما این تعاملات والدین واطرافیان با کودک است که رفتار کودک را رقم می زند بادرک این موضوع توسط والدین ومعلمان لزوم اصلاح رفتارها درپاسخ به رفتار کودکانشان واصول کلی کنترل رفتار رابه آنها آموزش دهید سپس چگونگی ایجاد توجه وافزایش آن به کودک رابه آنها بیاموزید تا بدانند که چگونه کودک رابه رفتارهای موفق سوق دهند.

 تأخیر در گفتار و زبان :

 ظهور اولین کلمه بامعنی با تأخیر صورت می گیرد ویا اینکه دیرتر از حد معمول صورت می گیرد وبعلاوه سایر نشانه های رشدی وهمچنین تعداد کلمات گفتاری این افراد بسیار محدود است مثلا بچه در 2 سالگی باید 50 تا 200 کلمه را بگوید چنانچه خلاف این باشد دچار تأخیر می باشد این بچه ها از اشارات استفاده می کنند وازکلمات استفاده نمی کنند یکی از این اشارات ، گریه است در سن مشخصی که باید رنگ ها را بشناسد نمی تواند تشخیصی دهد ودر تلفظ صداهای گفتاری دچار تأخیر واشکال هستند.

 

خصوصیات کلینیکی افراد دچار تأخیر در گفتار و زبان :

1-   آب ریزش از دهان که نشانه یک عارضه عصبی ، عضلانی است.

2-  اختلال در تلفظ به علت نارسایی عصبی ، عضلانی اندام های گفتاری

3- عدم توجه وتمرکز صحیح

4- عدم تعادل در گفتار وصداها مثلا بچه های ناشنوا یکنواخت صحبت می کنند.

 جهت توصیف کودکان دچار تأخیر می توان از سه جنبه آنها رامورد بررسی قراردهد:

الف) از طریق سنجش آنها با رشد طبیعی :

این گونه کودکان همان طور که قبلا گفته شد از نظر رشد طبیعی زبان در قیاس با کودکان همسن خود عقب تر می باشند وبه دو دسته تقسیم می شوند :

1-  کودکانی هستند که باوجود تأخیر نهایتا به تکامل زبانی خواهندرسید اما در سنی بالاتر مثلا به تکامل زبانی 7 سالگی در 9 الی 10 سالگی خواهند رسید.

2-  کودکانی هستند که دچار تأخیر می باشند ولی هیچ گاه به حد تکامل نخواهند رسید.

ب) توصیف کودکان از جهت نوع آسیب وارده به آنها :

1- کودکان فلج مغزی :

اگر کودکی از دوران جنینی تا قبل از 3 سالگی به هر علتی به بخش حرکتی کورتکس مغزش آسیب وارد شود کودک دچار فلج مغزی می شود

این گونه کودکان از نظر بازی وگفتاری دچار اشکال می باشند ودرتمامی صور زبانی وگفتاری به درجاتی صدمه می بینند از نظر هوش طیف وسیعی دارند از تربیت پذیر تا باهوش

2-عقب مانده ذهنی :

علل عقب ماندگی ذهنی متفاوت است ممکن است به علل کروموزومی ، ارثی اختلالات متابولیکی باشد بعضی از عقب ماندگی ارثی وکروموزومی به عقب ماندگی ذاتی نام می برند وبقیه که به علت صدمه مغزی شدید ووسیع دچار عقب ماندگی اکتسابی نامیده می شوند در هرصورت یک کودک عقب مانده در تمامی  توانایی هایش مانند هوش ، زبان ، گفتار ، رفتار ورشد روانی ، حرکتی به درجاتی دچار تأخیر خواهند شد.

ج) از طریق زبان شناختی :

در این روش کودکان را از دید جنبه های زبانی زیر بررسی می کنند :

1-   اشکال در وازگان : محدود بودن دایره ی لغات

2-  اشکال در نحو : کودک در گفتارش گرامرصحیح به کار نمی برد

3- اشکال در محتوا : مطالبی که ک.دک می گوید ازنظر محتوا هماهنگی ندارد.

منابع و مأخذ :

1-   ایسنسن ، جان ، اختلالات گفتاری وزبانی کودکان ، ترجمه غلامرضا خجسته مهر ، انتشارات خوزستان ، زمستان 1373

2- کالاتا ، ریچارد وهمکاران ، آموزش وپرورش کودکان استثنایی ، ترجمه مجتبی امیری مجد ، انتشارات دانشگاه آزاد اسلامی واحد ابهر ، 1386

3- مزینی ، اختلالات تولید گفتار ، تهران 1379

4- سیما شیرازی ، طاهره ، اختلال در تولید ، تهران 1374

5-  سلطانی ، امان الله و خاتمی زاده ، مهتاب ، اختلالات صدا در کودکان ، پایان نامه دانشکده علوم توان بخشی 1372

6-  شاهبداغی ، ر ، اختلال درصوت وتشدید ، مرکز آموزش عالی شهید ثانی تهران ، 1380

7- مهری ، س ، زبان پریشی – اختلال خواندن ، تهران 1380

8- کاشانی ، فرح لطفی ووزیری ، شهرام ، روانشناسی مرضی کودک ، انتشارات ارسباران ، 1385

منبع:http://442bahonar.blogfa.com/

 

کتاب مقدمه‌ای بر موضوعات شناختی

 

(فرآیندهای ذهنی مبتنی بر پژوهش‌های مغز و روانشناسی) 

 

تألیف:ابراهیم برزکار

 

 

 

 

تهیه کتاب در تهران: تهران - میرداماد - میدان مادر - خ شاه نظری - خ مددکاران - دانشکده توانبخشی - واحد کتابفروشی. موسسه پگاه                  کد پستی: 1545913487

 

تلفن:        02122223566      و        02122901954

 

فکس:      02122901956       

 

ایمیل نویسنده:         ebrahimbarzkar@gmail.com

 

ارتباط از طریق تلگرام: https://t.me/ib_barzkar

 

فصل های کتاب :

 

این کتاب که به بررسی شناخت و مهم‌ترین موضوعات شناختی می‌پردازد شامل سیزده فصل به ترتیب زیر است:

 

فصل اول: شناخت و علوم معاصر

 

فصل دوم: هوشیاری

 

فصل سوم: ادراک

 

فصل چهارم: توجه

 

فصل پنجم: هوش

 

فصل ششم: هوش هیجانی

 

فصل هفتم: هوش مصنوعی

 

فصل هشتم: حافظه

 

فصل نهم: یادگیری

 

فصل دهم: تفکر

 

فصل یازدهم: تصمیم‌گیری و حل مسئله

 

فصل دوازدهم: زبان

 

فصل سیزدهم: عملکردهای اجرایی مغز

 

در این کتاب، موضوعات شناختی بیشتر از دیدگاه علوم شناختی، روانشناسی شناختی، علوم اعصاب و علوم اعصاب شناختی مورد بررسی قرار می‌گیرند.

 

مطالب مرتبط

 

 معرفی کتاب من

 

لیست وبلاگ های رسمی من

 

 

 

ویدیوها در آپارات