افسردگی سالمندان، علل و درمان در گفتگو با دکتر مهشید فروغان
افسردگي سالمندان علل و راه حل
گفتگو با دکتر مهشيد فروغان، مدير بخش تحقيقات سالمندي دانشگاه علوم بهزيستي و توان‌بخشي
سالمندان به عنوان ريشه‌هاي خانواده، باعث استحکام روابط ميان ديگر اعضاي خانواده و فرزندان هستند. اين قشر از جامعه با توجه به سن و شرايط‌شان نيازهاي مادي و عاطفي خاصي دارند که بايد از طرف ديگر اعضاي خانواده مورد توجه قرار بگيرد. براي آشنايي با نيازها و روحيات سالمندان، مصاحبه‌اي با خانم دکتر مهشيد فروغان، فلوشيب روان‌پزشکي سالمندان انجام داديم که مي‌‌خوانيد.
به نظر شما مهم‌ترين علل بروز افسردگي در سالمندان چيست؟
در افرادي که بازنشسته و يا از کار افتاده مي‌شوند، شامل پايين آمدن درآمد، استرس و فشارهاي ناشي از هزينه‌هاي درماني و خانواده، است همچنين مصرف برخي از داروها که در افراد باعث ايجاد افسردگي مي‌شود مانند داروهاي فشارخون که سالمندان به طور معمول استفاده مي‌کنند، از ديگر عوامل است. اما مهم‌ترين عاملي که باعث افسردگي در سالمندان مي‌شود، ترس از سرباربودن براي خانواده، احساس غيرمفيدبودن و نيز ترس از وابستگي به ديگر اعضاي خانواده است.
تنها بودن و بي‌توجهي به سالمندان نيز مي‌تواند از عوامل ايجاد افسردگي سالمندي باشد.
از نظر آماري، تعداد خانم‌هاي سالمند افسرده بيشتر است يا آقايان؟
البته قبل از رسيدن به سن يائسگي، در خانم‌ها به طور معمول آمار افسردگي بيش از آقايان است اما در پي بازنشسته‌شدن و يا از کار افتاده‌شدن آقايان در سنين بالاتر و با توجه به فشارهاي ناشي از موارد گوناگون که اغلب روي آقايان بيشتر است مانند مسايل درماني و يا هزينه‌هاي زندگي، تامين مسکن و... بروز افسردگي در آقايان بيشتر مي‌شود و در سنين سالمندي تقريبا آمار افسردگي سالمندي در خانم‌ها و آقايان برابر مي‌شود. متاسفانه آمار بالاي افسردگي در خانه‌هاي سالمندي بيش از 70 درصد است. در حالي که افسردگي در ميان سالمنداني که در منزل خودشان يا با اعضاي ديگر خانواده زندگي مي‌کنند، حدود 30درصد گزارش شده است.
علايم بروز افسردگي در سالمندان چيست و در صورت بروز اين علايم، اطرافيان چه کارهايي بايد انجام دهند؟
کم حرف‌زدن، انزواطلبي و بي‌حوصلگي از مهم‌ترين نشانه‌هاي ايجاد افسردگي است. اطرافيان سالمند در صورت بروز اين حالات در سالمند، بايد به سرعت بيمار را نزد پزشک ببرند تا اين بيماري پنهان، حالت مزمن پيدا نکند. در صورت پيشرفته‌بودن حالات افسردگي، ممکن است سالمند را براي مدتي بستري نمايند.
خانواده و اطرافيان سالمند چگونه مي‌توانند از ايجاد اين حالات در فرد سالمند جلوگيري کنند؟
بايد سعي شود که براي ساعات آنان برنامهريزي شود. سعي کنيد سالمندان را تنها نگذاريد چون تنهايي يکي از عوامل بروز افسردگي، به‌خصوص در افراد مستعد است. خود سالمند نيز بايد براي رهايي از بي‌کاري برنامهريزي کند. در اين خصوص ورزش‌کردن در حد توان و داشتن برنامه مرتب فيزيکي مانند پياده‌روي و يا کوه‌پيمايي در روحيه فرد سالمند بسيار موثر خواهد بود. انجام مطالعه نيز براي پرکردن اوقات بي‌کاري بسيار موثر است. به غير از اينها سالمندان مي‌توانند گروه‌هايي را تشکيل دهند که در ساعات بي‌کاري با هم باشند.
آيا رفتار اطرافيان سالمند نيز در بروز افسردگي در آنها موثر است؟
نوع رفتار ديگر اعضاي خانواده در حالات و روحيات سالمندان بسيار موثر است. به هيچ وجه نبايد جلوي استقلال سالمند را گرفت. اگر او توانايي انجام کاري را دارد، بايد اجازه دهيد که آن کار را به انجام برساند و در صورت تمايل خود سالمند، اگر دوست داشت براي ديگر اعضاي خانواده نيز کاري انجام دهد. هيچ وقت جلوي صحبت‌کردن آنها را حتي درباره مساله‌اي تکراري نگيريد. درباره حالات و شرايط سالمندي با سالمند خود گفتگو کنيد و او را به صورت منطقي در بروز حالات گوناگون مانند کم‌خوابي و يا محدوديت فعاليت‌ها، قانع نماييد.
به نظر شما آيا مي‌توان مسووليتي را در خانواده به سالمندان واگذار کرد؟
همان‌طور که گفتم، نبايد سالمندان را محدود کنيد. اگر خودشان تمايل به انجام کاري دارند، شما بايد اجازه اجراي آن را به ايشان بدهيد. شما مي‌توانيد در انجام کارهاي گوناگون با تمايل خود سالمند به او کمک نماييد ولي در کارهاي او دخالت نکنيد.
به‌طور معمول سالمندان و اطرافيان او درباره مسايل گوناگون با هم تفاوت دارند.
چگونه مي‌توان اين اختلافات را حل کرد؟
مهم‌ترين مساله در جلوگيري از اختلافات، واردنشدن به حريم خصوصي يکديگر است. مساله ديگر، صحبت کردن و مذاکره افراد خانواده با هم در محيطي دوستانه به دور از بي‌احترامي و تنش است. تجربه و آمار نشان مي‌دهد که سالمندان درباره مذاکره با ديگر افراد، نرمش بيشتري از خود نشان مي‌دهند و اين جوانان هستند که دچار هيجان مي‌شوند و گاهي تندي مي‌کنند. نوع پوشش، نوع موسيقي، رفت و آمد، ساعات استراحت و تفريح جوانان و سالمندان با هم متفاوت است اما اين تفاوت دليل بر بهتر بودن يکي نسبت به ديگري نيست و اقتضاي سن و شرايط افراد است.
در اين ميان، يک گروه نبايد نظر خود را به ديگري تحميل کند و يا به حريم خصوصي يکديگر تجاوز کنند. سالمندان با يادآوري خاطرات دوران جواني خود مي‌توانند رفتار کنوني جوانان و فرزندان خود را توجيه کنند.
در صورت تداخل برنامه‌هاي سالمندان و اطرافيان، چه بايد کرد؟
تمام اعضاي خانواده براي جلوگيري از تداخل برنامه‌ها بايد براي خود برنامهريزي کنند و در آن برنامهريزي، قسمت‌هاي مشترک را با يکديگر هماهنگ کنند. به طور مثال، اگر سالمند وقت مراجعه به پزشک دارد، بايد ساعت آن را با همراه خود هماهنگ کند. فرزندان نيز ساعات فراغت خود را بايد در ا ختيار وي قرار دهند تا فرد سالمند بتواند کارهاي مشترک خود را درست برنامهريزي کند.
آن دسته از فرزندان که از نظر مالي و شرايط کار يا مسکن، وابسته به فرد سالمند هستند، چگونه بايد رفتار کنند؟
توصيه من به سالمندان اين است که در تصميم‌گيري‌ها به نظرها و خواسته‌هاي فرزندان خود نيز توجه کنند و در امور مربوط به آنها نرمش بيشتري نشان دهند تا از بروز سرخوردگي و عقده‌هايي که ممکن است به علت بي‌توجهي به خواسته‌هاي جوانان به وجود بيايد، جلوگيري کنند. در ضمن اگر جوانان کاري را که مورد تاييد فرد سالمند نبود، انجام دادند و در آن کار به موفقيت رسيدند، فرد سالمند آن موضوع را به فراموشي بسپارد و به دليل اجرا‌نشدن عقيده‌اش، لجبازي نکند.
چند درصد از جامعه ايراني جزو سالمندان هستند و توصيه شما به مسوولان براي ارتقاي وضعيت سالمندان چيست؟
حدود پنج درصد از جمعيت ايران، افراد بالاي 65 سال هستند که در سال‌هاي آتي با توجه به جوان بودن جامعه ما، اين آمار بيشتر خواهد شد. يکي از مهم‌ترين مشکلات سالمندان با توجه به سن بالا و هزينه‌هاي درماني، وضعيت پوشش بيمه‌ها در ايران است که متاسفانه مطلوب نيست. حتي بسياري از سازمان‌هاي بيمه از پذيرش سالمندان براي بيمه تکميلي سرباز مي‌زنند، در حالي که افراد در سالمندي به خدمات بيمه احتياج دارند. مشکل ديگر، امکانات نامناسب جامعه ما براي افراد سالمند است. به طور مثال در بسياري از ايستگاه‌هاي اتوبوس و مترو هيچ امکاناتي براي اين عزيزان وجود ندارد. حتي مرکز درماني و بيمارستان مجهزي در ايران براي انجام دادن امور درماني سالمندان وجود ندارد. جداي از امکانات، وضعيت مالي سالمندان است که مسوولان حتما بايد فکري به حال آن بکنند. سالمندان با توجه به هزينه‌هاي بالاي درماني و همچنين رفت و آمدهاي فرزندان و ديگر اعضاي خانواده، هزينه سنگيني را متقبل مي‌شوند که به نوبه خود مشکلات زيادي را در زندگي آنان ايجاد مي‌کند
منبع:http://salamatiran.com
"هدف جهان و زندگانی انسان خوشبختی نیست بلکه رسیدن به خودآگاهی یا آزادی است" (هگل)